آمار بیسابقهی آتش سوزیهای بزرگ و پرخسارت، مربوط به ساختمانهای در حال ساختی است که بهکارگیری گستردهی استاندارد NFPA 241 را در مقابله با مخاطرات مربوطه نادیده میگیرند.
صبح یک تابستان گرم، هنوز هم بوی دود از میان تلی از چوب خرد شده و فلز پیچ و تاب خورده گسترده در حاشیهی رودخانه در والتهام ماسچوست بر جای مانده بود…
یک هفته پیش از آن، به جای این آوار و آهن قراضهها، یک ملک تجاری در 16 کیلومتری شهر بوستون بود که شامل 5 ساختمان رو به اتمام میشد، هر کدام 260 واحد داشت و قرار بود در فصل پاییز برای ورود ساکنین آماده شود. اما در صبح روز 23 جولای ،آتش وارد مجتمع شد و بخش اعظم آن را به خاکستر تبدیل کرد. به جز یک پارکینگ بتونی و آسانسورهای بتونی چیز دیگری باقی نماند.
هجوم گدازههای ناشی از شعلههای آتش، اموال دیگران را در کیلومترها دورتر نیز تهدید میکند. Andrew Mullinمعاون آتش نشانی شهر ولفام گفت: گدازههایی که من مشاهده کردم به اندازهی یک توپ فوتبال بود. ما گزارشهایی مبنی بر پرتاب گدازهها تا فاصلهی یک مایل و آسیب دیدن تعداد زیادی از سقف خانهها دریافت کردیم. گدازههای آتش، یک سطل زبالهی بزرگ را به آتش کشید و یک حریق کوچکتر در فاصلهی 250 متری ایجاد کرد. درحدود سه هفته بعد گزارش بازرسی مبنی بر عمدی بودن آتش سوزی منتشر شد. خسارت این آتش سوزی در حدود 110 میلیون دلار تخمین زده میشود.
آتشسوزی ولفام یکی از آتش سوزیهای بزرگی بود که در چند ماه اخیر در ساختمانهای در حال ساخت ایالات متحده رخ داده است. در ماه آگوست یک آسیاب 117 ساله در کلرادو که به رستوران و مشاغل دیگر تغییر کاربری داده شده بود، طعمه حریق گشت. یک ماه قبل از آن یک ساختمان تاریخی در دانشگاه ورمونت که به تازگی بازسازی شده بود بر اثر لحیم کاری داخل ساختمان دچار حریق شد. در اوایل جولای در شهر اوکلند ایالت کالیفرنیا، حریقی نسبتاً بزرگ که توسط ماهوارههای هواشناسی قابل شناسایی بود یک ساختمان 7 طبقهی در حال ساخت را نابود کرد. در ماه آوریل، یک آتش سوزی 40 میلیون دلار خسارت به یک سازه آپارتمانی در حال ساخت در مریلند وارد کرد. درماه مارس دو آتش سوزی به فاصلهی کمتر از یک هفته در سازههای آپارتمانی در حال ساخت کارولینای شمالی و کانزاس رخ داد.
وجه مشترک پنج مورد از این حوادث که شامل دو مورد در ماساچوست، حوادث مریلند، کارولینای شمالی و کانزاس بود، ساختار اسکلت چوبی ساختمانها است، مانند تختههای دو در چهار که با اجزای چوبی سبک وزن و صنعتی جفت شدهاند. چوب به عنوان ماده ای ارزانتر، با طول عمر و پایداری بیشتر، جایگزینی برای بتون و فولاد به شمار میرود. ساخت و ساز چوبی به طور گستردهای برای منازل تک خانوار مورد استفاده قرار میگیرد. بکارگیری ساخت چوبی بسیار متداول شده به طوری که حتی ساختمانهای مسکونی برای چند خانوار به ارتفاع 5 طبقه را با استفاده از این روش میسازند. ورقه چوبهای سبک سریعتر از الوار با ابعاد متدوال(4*2) در آتش سوخته و دچار شکستگی میشود. سازمان آتش نشانی برای مدت بیش از 20 سال دربارهی ایمنی این مصالح ابراز نگرانی میکرده است.
با این حال عدهای معتقد هستند بحث پیرامون مصالح به کار رفته در ساختمانهایی که اخیراً دچار حریق شدهاند فقط یک جنبه از این رویداد است. یک روش جامع محافظت در برابر حریق، تمام خطرات بالقوهی حریق در هر کارگاه ساختمانی را فارغ از نوع مصالح، درنظر میگیرد.
یک روش کاربردی برای کاهش خطرات حریق در کارگاههای ساختمانی، استاندارد NFPA241 شامل تأمین امنیت عملیات ساخت و ساز، تغییر و تخریب است. این استاندارد برای کاهش ریسک حریق در ساختمانهای در حال ساخت و همچنین در عملیات بازسازی و یا تخریب، حدودی را تعیین میکند. این موضوع مستلزم آن است که مالکان ساختمان که موظف به اجرای استاندارد هستند، فردی را به عنوان مدیر اجرای برنامه پیشگیری از حریق منصوب کنند تا از اجرا شدن صحیح اقدامات ایمنی حریق درطول پروژه ساختمانی اطمینان حاصل شود.
ویرایش جدید NFPA 241 در سال 2018 منتشر خواهد شد که شامل تغییراتی در به کارگیری تجهیزات گرمایشی و پخت و پز و نیز تحولاتی پیرامون مواد قانونی برای بهکارگیری سیستمهای حفاظت حریق موقتی درکارگاههای ساختمانی است. همچنین در ویرایش جدید تدابیری اندیشیده شده که به مقامات مسئول سازمان این اجازه را میدهد که در صورت وجود مصالح قابل اشتعال در کارگاههای ساختمانی با ارتفاع بیش از 12 متر، حتی در زمانی که کارگران در کارگاه حضور ندارند، نیروی حراست را ملزم به حضور در کارگاه کنند.
باوجود اینکه استاندارد NFPA 241 بیش از 80 سال پیش تدوین شده است، همواره مشکلی در بین مالکان و ذینفعان پروژه در اجرای مناسب این استاندارد به چشم میخورد.
به همین دلیل متخصصین به این نتیجه رسیدند که نیاز به آموزش بیشتر در این زمینه وجود دارد. برای نیل به این مقصود، NFPA و اتحادیه چوب ایالات متحده هر دو در حال تلاش بیشتر برای آموزش مجریان پروژههای عمرانی در رابطه با مراجع استاندارد ایمنی حریق شاملNFPA241 به منظور کاهش وقوع حریق در کارگاههای ساختمانی هستند.
آیا چوب یک عامل مؤثر در حریق است؟
بعد از دو مورد آتشسوزی در ماساچوست، آتش نشانی و مقامات رسمی، ساختار چوبی را عامل اصلی حادثه دانستند. شدیدترین انتقادات از سوی شهردار والفام، Jeanette McCarthy، صورت گرفت. او در مصاحبه با یک شبکه خبری گفت: «ساخت ساختمانهای چوبی، کاری احمقانه است». همچنین فرمانده آتش نشانی نیز گفت باید ساختمانها را از مواد غیرقابل اشتعال ساخت. بر اساس دادههای موجود، ساخت و سازهای چوبی برای اسکان چندین خانوار در بخشهای متعددی از جمله بوستون ایالات متحده در حال افزایش است. اداره آمار ایالات متحده نشان میدهد که تا به امروز این نوع سازه پرطرفدارترین نوع اسکلت ساختمانی برای خانوار چند نفره از چندین سال پیش تاکنون بوده است. بر اساس دادههای آماری سال 2016، 84 درصد از ساختمانهای مسکونی مناسب برای خانوارهای چند نفره دارای اسکلت و سازه چوبی میباشند.
این میزان در طول 8 سال گذشته تقریباً ثابت مانده و میانگین سالیانه این رقم در حدود 86 درصد است. با فراگیر شدن ساختمانهای با سازه چوبی برای چندین خانوار، سازههای فلزی محبوبیت خود را از دست میدهند. در سالهای 2009 تا 2012، سالیانه تنها 7.75 درصد از ساختمانهای ساخته شده برای خانوارهای چند نفره از سازهی فازی ساخته میشدند. در طی سالهای 2013 تا 2016 این عدد به 4.25 درصد در سال رسید. محبوبیت روز افزون سازههای چوبی و روند رو به افول سازههای فلزی برای چنین ساختمانهایی بدین معناست که مصرف دیگر مصالح ساختمانی مانند بتون افزایش خواهد یافت. علاوه بر این ،گزارش ارائه شده توسط مرکز نوآوریهای FP، یک سازمان کانادایی است که بر روی صنایع چوب تحقیق میکند، نشان میدهد که اندازه خانههای دارای چند خانوار بزرگتر شده است. 18 درصد ساختمانهای مسکونی چند خانوار بین 4 تا 6 طبقه بوده است. این رقم درسال 2016 به 37 درصد رسید.
آتش نشانها در مورد ساخت بناهای چوبی نگران هستند؛ زیرا آنها مجبور خواهند شد به درون ساختمانهای شعله ور چوبی وارد شوند. Allan Fraser، سر ممیز نظام نامه ایمنی ساختمان در NFPA تأکید میکند که در یک کارگاه ساختمانی وضعیت خود کارگاه است که میزان ریسک حریق را افزایش میدهد، نه مصالح مورد استفاده در عملیات ساخت و ساز. به عبارت دیگر، میزان ریسک حریق در ساختمانی با سازهی فولادی با میزان ریسک حریق در ساختمانی با سازهی چوبی برابر است.
گواه این مدعا، آتشسوزیهای ویران کننده در ساختمانهای در حال ساخت، بازسازی و یا تخریب شده با سازههای غیر چوبی است. دو آتش نشان در شهر نیویورک درسال 2007 در حین عملیات اطفای حریق در ساختمان بانک Deutsche جان خود را از دست دادند، این ساختمان در سال 1974 بناشده است. اسکلت فولادی این ساختمان در اثر حملات تروریستی 11 سپتامبر دچار شکست در سازه شده بود.
هنگام بروز حریق، تفاوت در استحکام درونی مصالح سازههای چوبی و فلزی آن چیزی است که نیروی آتش نشانی را نگران میسازد. Ken Willette مدیر بخش نیروی امداد در NFPA میگوید: «در مراحل اولیهی ساخت، همهی ساختمانها نسبت به بروز آتشسوزی آسیبپذیر هستند؛ زیرا بیشتر سیستمهای حفاظت در برابر حریق و ویژگیهای طراحی ذکر شده در نظام نامه ساختمانی به منظور جداسازی و مهار آتش هنوز پیاده سازی نشده اند». او همچنین میافزاید: «هنگامی که نیروهای آتش نشانی برای عملیات اطفای حریق در سازهی چوبی اعزام می شوند با حجم عظیمی از آتش که در حال تخریب اسکلت ساختمان است روبرو میشوند». اسکلت سازههای چوبی علی الخصوص آن دسته که با چوبهای سبک ساخته شدهاند بسیار سریعتر از اسکلت سازههای فلزی بدون هیچگونه هشداری فرو میریزند و میتواند باعث حبس نیروهای آتش نشان درون ساختمان شود.
در واکنش به آتش سوزی های اخیر در ساختمانهای درحال ساخت با سازه چوبی، AWC، شورای چوب آمریکا که نماینده اکثر تولیدکنندگان محصولات چوبی در آمریکای شمالی است در نظر دارد تا موارد ایمنی حریق در یک کارگاه ساختمانی را از طریق وب سایت خود در دسترس عموم قرار دهد. این وب سایت شامل تصاویر ویدئویی، دستورالعملهای ایمنی حریق و غیره است که چند سال پیش برای کارگران ساختمانی و سازندگان محصولات چوبی، قانون گذاران و نیروی آتش نشانی راه اندازی شد. همگام با تلاشهای فوق، اخیراً شورای ایمنی حریق در ساخت و ساز به منظور آموزش بیشتر و آگاه ساختن جامعه از منابع ارزشمندی مانند NFPA241 تشکیل شده است. Kenneth Bland معاونت ریاست هیئت قانونگذاری و نظام نامه در AWC میگوید: «صنایع محصولات چوبی اهمیت این آتش سوزی ها را درک میکند و از نظر ما آموزش، بهترین رویکرد در این زمینه است و هدف آن آگاه ساختن همگان از تهدید حریق در یک کارگاه ساختمانی و تبدیل آن به یک اولویت برای همه در تمام روزها در محل کارگاه ساختمانی میباشد».
آتش سوزی در کارگاههای ساختمانی
در ساختمانهای در حال ساخت، فارغ از چوبی یا فولادی بودن، احتمال بروز حریق همواره وجود دارد. طی گزارش اخیر NFPA، با نام «حریق در سازههای درحال ساخت، در حال بازسازی و یا تخریب»، اعلام کرد که در طول سالهای 2010 تا 2014 به طور میانگین 8،440 حریق درکارگاههای ساختمانی رخ داده است. چنین آتشسوزیهایی به طور میانگین سالیانه منجر به 13 مورد فوتی، بیش از 100 مجروح و افزون بر 300 میلیون دلار خسارت مالی مستقیم میشوند. این گزارش هیچ اطلاعاتی دربارهی جنس مصالح به کار رفته در ساختمانها را شامل نمیشود اما فرض بر این است که این گزارش تمام انواع سازههای ساختمانی اعم از چوبی و فولادی را شامل میشود.
Allan Fraser امیدوار است تا برنامههای آموزشی جدید پیرامون NFPA241 بتواند این ارقام را کاهش دهد. در ماه سپتامبر، یک برنامه زنده به مدت زمان سه ساعت از طریق وب سایــت NFPA پیرامون NFPA 241 پخش شد. در ماه نوامبر یک برنامه آموزشی در محل کارگاه ساختمانی برای انجمن بازرسین و فرماندهان آتش نشانی ایالت تنسی برگزار میشود. او همچنین میافزاید: «ما در آینده نیز به آموزش مالکان ساختمانها ادامه خواهیم داد در عین حال به واحدهای آتش نشانی نیز آموزشهای لازم داده خواهد شد تا بتوانند مالکان ساختمانها را نیز آموزش دهند دلیل این موضوع آن است که واحدهای آتش نشانی منابع کافی برای نظارت کارگاه ساختمانی به طور پیوسته را ندارد. با اینکه پذیرش، ملزم به ساخت و پیاده سازیNFPA 241 همواره به عهده یک مقام مسئول خواهد بود، NFPA 241 مسئولیت نهایی در تأمین کامل امنیت حریق در طول مدت بر پا بودن کارگاه ساختمانی را بر عهده مالک ساختمان میگذارد.
چالش اصلی در پیاده سازی NFPA 241 پیدا کردن و گماردن فردی به عنوان مدیر برنامه پیشگیری از حریق با داشتن مهارت و تخصص کافی برای پیاده سازی برنامه به طور مؤثر است. این فرد نه تنها باید دانش کافی درباره NFPA241 داشته باشد بلکه با قوانین و استانداردهایی که NFPA241 یک سازمان را به اجرای آنها ارجاع میدهد (19 مورد) باید آشنایی داشته باشد. همچنین با عملیاتهای خاصی باید آشنا باشند که جزء کوچکی از کل پروژه هستند اما ریسک حریق را در کارگاه ساختمانی به شدت افزایش میدهند. اجرای پوشش سقف، مثال مناسبی در این زمینه است که جزو مشاغل داغ محسوب میشود و فعالیتی خطرناک به شمار میرود. در این شرایط به کرات اتفاق میافتد که یک فرد دستورالعمل ایمنی را فراموش کند. کل مدت زمان عملیات پوشش سقف ممکن است دو روز زمان ببرد اما در اثر یک اشتباه کل ساختمان از بین میرود.
ایمنی مشاغل داغ بخشی مهم از NFPA 241 را شامل میشود که به استانداردهای NFPA 51B، پیشگیری از حریق در طول جوشکاری، برش و دیگر مشاغل داغ ارجاع میدهد. با این حال طبق گزارش NFPA دیگر عوامل مانند تجهیزات گرمایشی و پخت و پز که توسط نیروی کار استفاده میشود عامل اصلی بیشتر حوادث آتش سوزی در یک کارگاه ساختمانی محسوب میشوند. نتایج یک بررسی در طول یک دورهی 5 ساله نشان میدهد که به طور میانگین 27 درصد از آتش سوزیهای کارگاههای ساختمانی ناشی از تجهیزات پخت و پز است. مشاغل داغ مانند برشکاری یا لحیم کاری تنها 6 درصد از کل آتش سوزیها در کارگاههای ساختمانی را شامل میشوند.
در حین عملیات بازسازی ساختمانها، تجهیزات گرمایشی عامل عمدهی بروز حریق بوده و دلیل 15 درصد از سوانح حریق را شامل میشود. در حین عملیات تخریب ساختمان، بر پا کردن آتش در محوط کارگاه دلیل عمدهی بروز حریق به شمار میرود.
مشاغل داغ توجه زیادی را به خود جلب میکنند که بخشی از آن به سانحهی آتش سوزی بوستون در سال 2014 مربوط است که جرقهی ناشی از جوشکاری عامل اصلی حریق بود و در نهایت منجر به کشته شدن دو آتش نشان در طی عملیات اطفای حریق شد. در واکنش به این حادثهی دلخراش، NFPA برنامه آموزشی ایمنی مشاغل داغ را اجرا کرد و از تاریخ 1 سپتامبر به بعد، تمامی کارگرانی که مشغول کارهای داغ هستند باید در این دوره آموزشی شرکت کرده و مجوز مشاغل داغ را دریافت کنند. Fraser میافزاید:« امیدوارم آموزشهای مربوط به NFPA241 مانند آموزش مشاغل داغ جدی گرفته شود».