حریق در ساختمانهای بلندمرتبه به واسطه‌ی وضعیت آنها امری بسیار چالش‌برانگیز است. به خصوص وقتی به این نکته می‌نگریم که خاموش کردن حریق در چنین ساختمان‌هایی نیاز به تجهیزاتی خاص دارد، بیشتر به اهمیت توجه به این ساختمان‌ها پی می‌بریم. حریق اخیر در ساختمان پلاسکو به خوبی ضعف‌های ما را در حوزه مدیریت ایمنی ساختمانهای بلندمرتبه قبل از شکل‌گیری حریق و برای مواقع حریق به رخ کشید. در مورد ساختمانهای بلندمرتبه، کارشناسان این صنعت با دنیای حفاظت به گفتگو نشستند.
خروج ایمن برای شرایط اضطراری
آستون بولز مدیر مارکتینگ و ارتباطات کمپانی Advanced انگلستان در ابتدا با مهم انگاشتن خروج ایمن افراد از ساختمان‌ها گفت: اولین نکته در مبحث ایمنی ساختمانهای بلندمرتبه، خروج ایمن و اضطراری افراد از ساختمان است. این بدان معناست که در کوتاه‌ترین زمان ممکن بتوانیم افراد را از ساختمان خارج سازیم و این کار را علی‌رغم مشکلاتی از قبیل هرج و مرج و شلوغی در ساختمان انجام دهیم.
وی ادامه داد: تخلیه افراد از ساختمانهای بلندمرتبه کار بسیار سخت و چالش‌برانگیزی می‌تواند باشد، چرا که افراد زیادی از خروجی‌های محدودی می‌خواهند خارج شوند. در این راستا، چراغ‌های مخصوص تخلیه اضطراری به کار می‌روند و همین طور آلارم‌های صوتی که افراد به خاطر صدای طبیعی آنها بیشتر از صداهای سنتی آژیر و زنگ و موارد دیگر اطمینان می‌کنند. در نتیجه در هنگام تخلیه‌ی اضطراری اشتباه نخواهیم داشت. اگر اعلان هشداری به اشتباه صورت گیرد، وقت و هزینه‌ی زیادی هدر می‌رود.
آقای بولز همچنین گفت: برای چنین ساختمان‌هایی، استفاده از سیستم‌های مدیریت اعلان هشدار کاذب بسیار اهمیت دارد و از جمله مهم‌ترین مشکلات این صنعت به شمار می‌رود. ترکیبی از آشکارسازی هوشمند و الگوریتم‌ها که می‌توانند نشان دهند، چه آلارمی واقعی است و چه آلارمی ناشی از پخت و پز غذاست. مدیر مارکتینگ و ارتباطات کمپانی Advanced با اشاره به لزوم استفاده از چندین سیستم برای آشکارسازی حریق گفت: باید انواع مختلفی از کشف حریق در این ساختمان‌ها به کار رود و افراد دخیل که با این سیستم‌ها سروکار دارند، بایستی متخصص باشند. ابزارهای زیادی نیز برای این امر وجود دارد که بایستی به کار گرفته شوند.
فاجعه‌ای غم‌انگیز
آستون بولز همچنین در مورد فاجعه‌ی رخ داده در ساختمان پلاسکو گفت: ساختمان پلاسکو یکی از ساختمانهای قدیمی تهران بوده که از دهه‌ی شصت میلادی ساخته شده است. بسیار ناراحت‌کننده است که چنین ساختمانی با این حجم واحدهای تجاری آتش می‌گیرد، به خصوص این امر که تعدادی از آتش‌نشانان در این حادثه کشته شده‌اند، بسیار غم‌انگیز است. وی ادامه داد: پیش از اینکه سیستم‌های اعلام حریق در ساختمانی به کار روند، بایستی در یک ساختمان از راهبردهای ارزیابی خطر حریق (Fire Risk Assessment) استفاده شود. باید به استانداردهای حریق توجه گردد و راهکارهای پسیو حریق به کار روند. در کشورهایی از قبیل ایالات متحده، سیستم‌های آب‌پاش برای اطفای حریق در تمامی ساختمان‌ها به کار می‌روند، البته چنین سیستم‌هایی گاهی به برخی از ساختمان‌ها آسیب می‌زند. آقای بولز در مورد لزوم استفاده از راهبردهای ارزیابی حریق نیز گفت: باز هم می‌گویم برای جلوگیری از حریق‌هایی این چنینی باید از راهبردهای ارزیابی خطر حریق استفاده شود که این کار توسط مهندسین حریق و یا آتش‌نشانان صورت می‌گیرد. در چنین ساختمان‌هایی که در آن مرکز خرید و شرکت‌های تجاری وجود دارد، بایستی راهبردهای ترکیبی به کار رود و به این نکته توجه داشت که چه راهکارهای تشخیص حریقی مورد استفاده قرار گیرند و برای اعلام و اطفای حریق از چه راهبردهایی استفاده شود. وی همچنین در مورد قدیمی بودن سیستم‌های سیم‌کشی ساختمان نیز گفت: برای ساختمان‌هایی از این دست که دارای سیم‌کشی‌های قدیمی هستند، نیاز به بازرسی مداوم وجود دارد و عملکرد سیم‌کشی‌ها و مواردی از این دست باید به طور مداوم مورد بررسی قرار گیرد تا در صورت لزوم به سرویس و نگهداری آنها پرداخته شود.
هشدار اولیه‌ی زودهنگام نکته‌ای مهم در حریق ساختمانهای بلندمرتبه
فیلیپ ماریوت، مدیر منطقه‌ی اروپا، خاورمیانه و آفریقای کمپانی Ampac با اشاره به اینکه هنگام آتش‌سوزی در ساختمانهای بلندمرتبه بایستی هشدار اولیه‌ای صادر شود تا ساکنین هرچه‌زودتر محیط را ترک کنند، گفت: بدون شک، هشدار اولیه‌ی زودهنگام در موقع آتش‌سوزی یکی از موارد قابل توجه هنگام آتش‌سوزی در ساختمانهای بلندمرتبه خواهد بود. وی همچنین گفت: تخلیه‌ی اضطراری صوتی برای راهنمایی ساکنین ساختمان به صورت مؤثر که بتوانند به بهترین شکل ممکن از ساختمان خارج شوند یکی دیگر از این موارد است. سیستم‌هایی همچون آژیر خطر و سیستم‌های هشداردهنده‌ی سنتی برای ساختمانهای بلندمرتبه چندان مناسب نیستند. در چنین مواردی ساکنین باید راهنمایی شوند تا چگونه و از چه مسیری بهتر می‌توانند به شکلی کنترل شده از ساختمان خارج گردند. آقای ماریوت با ذکر لزوم آگاهی و اطلاع‌رسانی درست به مسئولین مهار آتش‌سوزی نیز گفت: باید به مسئولین و مراجع امور در زمینه‌ی حریق اطلاع‌رسانی درستی صورت گیرد و به آنها این اختیار داده شود که ساختمانهای دارای ساکنین بسیار را تخلیه نمایند. سیستم‌های تخلیه‌ی صوتی ساختمان که با سیستم‌های اعلام حریق اولیه یکپارچه شده‌اند و سیستم‌های تلفنی مخصوص حریق برای مأمورین آتش‌نشانی از جمله موارد بسیار مهم در این راه هستند. وی بزرگ‌ترین چالش در حفظ ایمنی در ساختمانهای بلندمرتبه را استفاده از دانش مناسب دانست و اظهار داشت: مهم‌ترین چالش در راه حفظ ایمنی در ساختمانهای بلندمرتبه ارائه‌ی خدمات و حضور مهندسین حریق درخور برای ساختمان‌ها است که آموزش‌های لازم را دیده باشند. این افراد باید توسط شرکت‌های نصب‌کننده‌ی تجهیزات، آموزش‌های لازم را دیده باشند. به خصوص در بریتانیا این روند مشاهده می‌شود که شرکت‌های سرویس‌دهنده تنها برای محصولات سرویس ارائه می‌دهند و خبری از تأیید و آموزش آنها پیش از ارائه‌ی خدمات نیست. این افراد بایستی به صورت مداوم آموزش ببینند و گواهینامه‌هایی برای آنها صادر شود.
هر آتش‌سوزی، درسی برای صنعت حریق
آقای فیلیپ ماریوت با اشاره به آتش‌سوزی در ساختمان پلاسکو نیز گفت: حادثه‌ی پلاسکو خبر بسیار شوکه‌کننده و وحشتناکی بود. چندین و چند نفر جان خود را در این آتش‌سوزی از دست دادند. اما با این وجود، مرگ هر یک از افراد در چنین حوادثی، نوعی درس برای صنعت حریق محسوب می‌شود. باید در این باره تحقیق شود که چه چیزی باعث این حریق گردید و چه کارهایی باید انجام می‌شد. همین طور تمهیداتی اندیشیده شود که دیگر شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم. مهم‌ترین نکته در این میان آن است که از این حوادث بسیار تلخ و تراژیک درس بگیریم. وی افزود: برای جلوگیری از این حوادث، علاوه بر وضع قوانین حریق، نیاز به استفاده از سیستم‌های کشف و اعلام حریق زودهنگام (Early Fire Detection Systems) است تا پیش از گسترش یافتن حریق آن را شناسایی و در نهایت خاموش ساخت. برخی اوقات هم باید سیستم‌های اعلام حریق با سیستم‌های آب‌پاش یکپارچه شوند، چرا که هر قدر هم سیستم‌های اعلام حریق مناسب و خوب باشند، کارِ خاموش کردن آتش را انجام نمی‌دهند. این اتفاق با وجود اینکه بسیار تراژیک بود، اما به هرحال چنین رویدادهایی اتفاق می‌افتد و برای چنین ساختمان‌هایی باید قوانین و تأییدیه‌های سفت و سختی در نظر گرفته شود. همچنین باید قوانین در این ساختمان‌ها به خوبی رعایت گردند.
دونالد بلیس معاونت بخش عملیاتی NFPA با اشاره به لزوم سرکشی به ساختمانهای بلندمرتبه گفت: بر اساس سفرهایی که به خاطر شغلم در سازمان NFPA داشته‌ام، بایستی به ساختمانهای بسیاری در سراسر دنیا سرکشی کنم. در این رابطه، با ساختمانهای بسیاری روبرو هستیم که هر روزه ساخته می‌شوند و تنها یک راه‌پله در مرکز ساختمان دارند و هیچ گونه تمهیداتی برای خروج اضطراری اعم از درهای اضطراری و راه فرار ثانویه‌ای در آنها اندیشیده نشده است. بدین ترتیب در مواقع آتش‌سوزی آتش می‌تواند به راه‌پله‌ها نیز نفوذ نماید و باعث گیر افتادن افراد شود و خرابی‌های زیادی را به بار آورد. در این ساختمان‌ها بعضاً هیچ نوع سیستم‌های آلارم و پیشگیری از حریق یا سیستم آب‌پاشی موجود نیست.
وی همچنین با اشاره به حادثه‌ی روی داده در ساختمان پلاسکو گفت: توصیف این مسئله برایم بسیار سخت است که تا چه حد بابت آتش‌سوزی اخیر، در ساختمان پلاسکو در تهران که باعث مرگ چندین آتش‌نشان گردید، غمگین شدم. از جزئیات این ساختمان اطلاعاتی ندارم، اما هر زمان با حریق در یک ساختمان بلندمرتبه روبرو می‌شویم که در آن آتش به سرعت گسترش می‌یابد، تأسف می‌خوریم که ای کاش در آن یک سیستم آب‌پاش یا پله‌های مخصوص فرار و درهای فرار اضطراری بود و یا حتی مواد ساختمان از نوع مقاوم در برابر حریق بودند تا از تلفات جانی کاسته می‌شد.
خطرات موجود درساختمان‌های بلندمرتبه
آقای بلیس همچنین در مورد خطرات موجود در ساختمانهای بلندمرتبه گفت: برخی از خطرات اصلی که در ساختمانهای بلندمرتبه در مورد حریق وجود دارد، در ارتباط با نیازهایی است که باید در آنها رعایت شود. مسلماً نوع موادی که در ساختمان به کار رفته، فاکتورهای نگهداری مواد اشتعالزا، نگهداری سیستم‌های موجود اعلام حریق و سرویس کردن آنها تا از کارکرد آنها اطمینان حاصل شود، از جمله‌ی این موارد هستند. همچنین در این ساختمان‌ها باید بررسی کرد تا مبادا فعالیت‌های خطرناکی در آنها صورت گیرد و یا مواد اشتعالزایی ذخیره شود.
معاونت بخش عملیاتی NFPA با اشاره‌ی مجدد به فاجعه‌ای که در ساختمان پلاسکو رخ داد، گفت: حادثه‌ی پلاسکو بسیار غم‌انگیز بود. تعدادی از کارشناسان سازمان آتش‌نشانی از دوستانِ من هستند و بسیار از این حادثه که مرگ برخی از آتش‌نشانان را به همراه آورد، متأثر شدم. وی ادامه داد: ما در ایالات متحده نیز با چنین چالشی روبرو هستیم. ساختمان‌هایی قدیمی که پیش از تصویب و اجرایی شدن قوانین حریق تأسیس شده‌اند و یا قوانین حریق قدیمی در آنها اجرایی شده و چالش ایمن‌سازی ساختمانهای قدیمی بر اساس استانداردهای امروزی، مسائل بسیار سختی هستند.
آقای بلیس در صحبت‌های خود پیشنهاد داد: کاری که می‌توان برای ساختمانهای بلندمرتبه کرد، نصب سیستم آب‌پاش حتی در ساختمانی با قدمت شصت ساله است و این نوع سیستم‌ها می‌توانند راهکارهای مناسبی در این راه باشند. سیستم آب‌پاش مانند یک آتش‌نشان بیست و چهار ساعته در ساختمان عمل می‌کند و درست از ابتدای شروع حریق در محل حضور دارد.وی با ذکر قابلیت‌های این سیستم‌ها گفت: هنگام شروع حریق، تمامی آب‌پاش‌ها شروع به کار نمی‌کنند، بلکه تنها چند آب‌پاشی که نزدیک‌ترین به محل حریق هستند، کار پاشیدن آب را انجام می‌دهند. میزان کمی از آب، در ابتدای شروع حریق می‌تواند باعث خاموشی آن با کمترین میزان خسارت شود. در نتیجه، کمترین حریق، دود و میزان خسارت را شاهد خواهیم بود و جان انسان‌ها نجات می‌یابد و در ادامه باز هم آن ساختمان می‌تواند به کار و فعالیت ادامه دهد. در این حادثه به غیر از افرادی که به کام مرگ رفته‌اند، سه هزار نفر شغل خود را از دست داده‌اند و این مسئله مسلماً بر روی اقتصاد نیز تأثیرگذار است.
سیم‌کشی‌های قدیمی مشکلی جهانی
آقای دونالد بلیس با اشاره به مشکل جهانی سیم‌کشی‌های ساختمان‌ها گفت: سیم‌کشی‌های قدیمی در ساختمان‌ها را می‌توان مشکلی جهانی دانست. در خودِ ایالات متحده نیز با چنین چالش‌هایی روبرو هستیم. تنها راه این نوع ساختمان‌ها، سرکشی مداوم، آزمایش و سرویس کردن سیم‌کشی‌هاست.
وی ادامه داد: هر نوع سیستمی اعم از سیم‌کشی‌های داخلی و یا سیستم‌های اعلام حریق نیاز به سرویس و نگهداری مداوم دارند، چرا که دنیا مدام در حال تغییر است و هنگامی که یک سیستم برق‌کشی شصت سال پیش در یک ساختمان نصب شده، ممکن است در طولِ این شصت سال دستگاه‌های زیادی به آن اضافه شده باشد و تغییرات زیادی در آن صورت گرفته باشد. در نتیجه، نیاز به یک برنامه‌ریزی دقیق برای ارزیابی مداوم محیط هست.
معاونت بخش عملیاتی NFPA همچنین افزود: به جای اینکه منتظر بمانیم و بخواهیم یک ساختمان شصت ساله را مورد سرویس و نگهداری قرار دهیم، می‌توان با ارزیابی محیطی از ابتدا، بسیار باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها گردید. در نتیجه، بررسی و ارزیابی شرایط ایمنی حریق، انجام آزمایشات لازم و نگهداری سیستم‌های داخلی ساختمان بسیار حیاتی هستند و در این راه، مالکان ساختمان و واحدهای تجاری بایستی مسئولیت‌پذیر باشند تا این موارد را انجام دهند. در درجه‌ی دوم، ساکنین ساختمان باید آموزش‌های لازم را از نظر ایمنی حریق ببینند و بدانند که هنگام بروز حادثه چه اقداماتی را باید صورت دهند. چگونه از محل فرار کنند، چطور به حادثه پاسخ دهند و در صورت لزوم، مواردی که باعث مشکلاتی در این راه می‌شوند را رفع نمایند.
ضرورت سرویس و نگهداری مداوم سیستم‌های اعلام حریق
اندی کالینسون (Andy Collinson)، مدیرعامل کمپانی Stephensongobin با برند GEOFIRE با اشاره به لزوم رعایت شدن تمامی استانداردهای ایمنی در ساختمانهای بلندمرتبه گفت: قانونی که برای تمامی ساختمانهای عمومی، از جمله، ساختمانهای بلندمرتبه صدق می‌کند، امکان فرار به صورت سریع و ایمن و بر اساس محدودیت‌های ناشی از حریق و دود است. در ساختمان‌ها باید از موادی استفاده شود که حریق را به یک مکان محدود نماید تا در نتیجه، زمانی برای افراد فراهم گردد که از محل فرار نمایند.
وی همچنین گفت: از جمله اقدامات احتیاطی که می‌توان برای ساختمانهای بلندمرتبه انجام داد آن است که اطمینان حاصل کنیم تمامی تابلوهای خروج اضطراری به درستی در همه جا نصب شده‌اند، تمامی مسیرهای فرار باز هستند و افراد می‌دانند در کجا قرار دارند تا بتوانند به سرعت و به شکلی ایمن در بهترین زمان ممکن، محل را ترک نمایند. آقای کالینسون افزود: مهم‌ترین چالش‌هایی که در مواقع حریق در این ساختمان‌ها به وجود می‌آید، برقراری نظم و عملکرد بر یک اساس درست، تعمیرات و نگهداری به‌موقع و مداوم سیستم‌های اعلام حریق است تا اطمینان حاصل شود که در صورت بروز حریق با آن به خوبی برخورد می‌شود.
